Gemeente Amsterdam

“Ik heb de leukste baan van heel Amsterdam”, vertelt een enthousiaste Van Beek. “Als CISO van een gemeente sta je midden in het sociale domein en heb je bijvoorbeeld te maken met de hulp aan burgers, met projecten zoals de Noord/Zuidlijn en met financiën. En binnen het domein van openbare orde en veiligheid moet je een antwoord vinden op toenemende dreigingen zoals cyberaanvallen op de vitale infrastructuur. Dan is de vraag wat voor organisatie je hebt klaarstaan en of je in staat bent om adequaat te reageren.”

Centralisatie IT

“Die CISO-rol kun je echter pas goed invullen als je één IT-omgeving hebt”, vervolgt Maarten Bruinsma, bij de gemeente Amsterdam Manager Ondersteuning primair proces ICT. Daar was volgens hem vijf jaar geleden nog geen sprake van. “We hadden binnen de gemeente Amsterdam veertig losse IT-omgevingen met allemaal verschillende werkomgevingen en verschillende e-maildomeinen en konden bijvoorbeeld geen afspraken in elkaars agenda’s plannen of documenten veilig uitwisselen.”

“Zowel op het gebied van IT als op het gebied van applicaties moesten we een centralisatieslag maken”, constateert Van Beek. De veertig IT-afdelingen – die soms bestonden uit tien man – zijn enkele jaren geleden samengebracht op één locatie. “240 mannen en vrouwen zijn nu samen verantwoordelijk voor het beheer van 18.000 werkplekken en 450 applicaties die het altijd moeten doen. Dat vraagt van de gehele organisatie een andere manier van denken en werken volgens de kaders van ITIL. Medewerkers kunnen niet meer Piet van IT’ roepen als de e-mail eruit ligt, maar moeten dit bij de servicedesk melden.”

“De uitdaging is ook dat je continu stedelijk blijft denken”, vult Bruinsma aan. “Je moet denken in stedelijke architecturen die ondersteunend zijn aan de informatievoorziening en de diensten die we leveren aan de stad. Je wilt geen specifieke koppelingen hebben tussen systemen, maar standaardkoppelingen die overal op dezelfde manier zijn ingericht en ook standaard blijven. Dat realiseer je door één centraal koppelvlak in te richten.”

Sourcing

Een volgende stap in de IT-transformatie bij de gemeente Amsterdam was de sourcing van IT. “Door de centralisatie van IT kwam de discussie op gang over wat we met onze IT-diensten gaan doen. Houden we die in eigen beheer of kunnen wij de kwaliteit en continuïteit versterken door samenwerking met externe partijen te zoeken?”, schetst Van Beek.

Het antwoord was snel gevonden. Bruinsma: “De gemeente Amsterdam werkt toe naar een digitale stad maar is geen IT-bedrijf. We verlenen diensten aan onze burgers. Daarom maken we gebruik van de standaard IT-diensten die op de markt beschikbaar zijn. Daarbij kijken we altijd eerst of we op landelijk niveau kunnen aansluiten op een voorziening. De volgende stap is samenwerken met commerciële marktpartijen. Als er sprake is van teveel maatwerk, of de inhoud van de applicatie of het ondersteunde proces leent zich naar ons oordeel niet voor inschakeling van marktpartijen, is het logischer om het zelf te doen. Dat beoordelen we per geval.”

“Sourcing maakt je als organisatie wendbaarder. Bijvoorbeeld een eigen datacenter is veel moeilijker op en af te schalen dan een datacenterdienst”, vervolgt Bruinsma. “Bovendien kun je gebruikmaken van de kennis van de sourcingpartners waar je mee samenwerkt. Zelfs voor een grote gemeente is het lastig om kennis aan je te binden, zeker de specialistische kennis waar wij behoefte aan hebben. Bijvoorbeeld de medewerkers die een Security Operations Center daadwerkelijk operationeel houden, zijn voor ons lastig te vinden.

Transformatie security

De IT-transformatie heeft volgens Van Beek en Bruinsma ook haar weerslag gehad op de securityorganisatie van de gemeente Amsterdam. “Ook onze informatiebeveiliging heeft een metamorfose doorgemaakt”, aldus de CISO. “In het verleden hadden we één informatiebeveiliger per organisatieonderdeel. Door de centralisatie hebben we nu vijftien medewerkers met een zware controlfunctie die zich met hart en ziel inzetten voor security. En naast de informatiebeveiligers zijn inmiddels ook privacy officers aangesteld. ”

“Als overheid doe je alles voor de burgers, maar dat betekent ook dat je heel veel persoonsgegevens opslaat in allerlei processen en systemen”, vervolgt Van Beek. “Dan heb je de morele verplichting om je security en privacy op orde te hebben. Dat wordt ook gecontroleerd aan de hand van ENSIA, de Eenduidige Normatiek Single Information Audit.”

“Informatieveiligheid moet in de genen van je organisatie en van de medewerkers zitten”, vult Bruinsma aan. “Technisch kun je op het gebied van informatiebeveiliging heel veel regelen, maar je hebt ook te maken met 18.000 collega’s die het werk doen. Die moeten zich bewust zijn van de waarde van de informatie waar ze mee werken en wat het betekent als waardevolle informatie uitlekt of niet meer beschikbaar is. Iedere manager heeft de verantwoordelijkheid om dat bewustzijn over te brengen. Dit geldt ook voor fysieke beveiliging, voor iedereen moet duidelijk zijn dat je niet zomaar iemand binnenlaat, zelfs niet als die persoon van Motiv is.”

Nieuw kasteelmodel

Motiv is op het gebied van security de partner van de gemeente Amsterdam. “Door ontwikkelingen in de IT, zoals cloud, werkt het kasteelmodel met slotgracht en ophaalbrug niet meer”, schetst Bruinsma. In die nieuwe situatie zorgt Motiv voor de ‘bewaking’ van het kasteel en slaat alarm bij een geconstateerde dreiging van binnen of buiten. Hiervoor hebben Motiv en de gemeente Amsterdam onder andere een gezamenlijk, ‘federated’ SOC ingericht dat wordt bemand door medewerkers van beide partijen.

Ook zorgt Motiv met uiteenlopende technieken – van virusscanning tot sandboxing en URL-filtering – voor de beveiliging van de externe koppelingen. “Amsterdam en Motiv houden de gemeente Amsterdam veilig voor de boze buitenwereld”, zo vat Bruinsma de dienstverlening kort en bondig samen. “Motiv is feitelijk het koppelvlak tussen binnen en buiten. Dat is de hoofddienst die we afnemen bij Motiv. Door het veranderende dreigingsbeeld, een voortschrijdende behoefte en de stand der techniek wordt die dienstverlening steeds verder uitgebreid.”

“We verwachten ook dat een partner zoals Motiv actief meedenkt over hoe bijvoorbeeld de security nog beter kan en met kritische opmerkingen en advies komt”, besluit Van Beek. “Dan heb je iets aan je partner. Dat gaat verder dan de klassieke klant-leverancierrelatie. Niet alleen de SLA’s zijn leidend, maar juist het vermogen om samen bij te dragen aan de strategie van je organisatie.”